الاحتجاج

مؤلّف:
ابو منصور احمد بن علي بن ابي طالب طبرسي (از علماي قرن ششم قمري)
زندگينامه:
گرچه سال ولادت و وفات ابو منصور طبرسي دقيقاً مشخص نيست، امّا مسلّم است كه او از علماي قرن ششم هجري و معاصر أمين الاسلام طبرسي مؤلّف تفسير مجمع البيان (م 548 ق) بوده است و هر دو از مشايخ ابن شهر آشوب مازندراني (م 588ق) مي باشند. پس بدون شك ابو منصور طبرسي صاحب احتجاج، شخصيتي غير از امين الاسلام طبرسي صاحب مجمع البيان است. احتمال وحدت آنها بطور قطع مردود است و عده اي كه اينها را يكي دانسته اند، به خطا رفته اند.
اكثر صاحبان خبر و انديشه ابو منصور را فقيه با فضيلتي دانسته اند و او را در زمرة فقهاي نامدار عصر خويش، نام برده اند.
استادان:
مورّخان تنها از سيد جعفر حسيني مرعشي به عنوان استاد طبرسي ياد كرده و از ساير اساتيد وي نامي نياورده اند.
شاگردان:
رشيد الدين محمد بن علي بن شهر آشوب مازندراني. از شاگردان طبرسي هم تنها نام ابن شهر آشوب در منابع آمده است.
تأليفات:
تاج المواليد، تاريخ الائمه، فضل الزهراء، الكافي في الفقه، كتاب الصلاة، مفاخر الطالبيّه.[1]
معرفي اجمالي كتاب:
اين كتاب شامل بحث ها و استدلال هاي معصومين ـ عليهم السّلام ـ و بزرگان دين با مخالفان در موضاعات مختلف كلامي و ساير موضاعات مي باشد.
الاحتجاج از كتب معتبري است كه علماء به آن اعتماد داشته و روايات آن را نقل مي كنند. تنها اشكال روايات اين كتاب، مرسله بدون اكثر روايات است و هيچ سندي در كتاب براي روايات يافت نمي شود.
كتاب با آيات و رواياتي كه به بحث و استدلال با مخالفين ترغيب مي كنند شروع و اجر و ثواب حمايت كنندگان از دين خدا را بيان مي كند. سپس احتجاجات پيامبر و ائمه ـ عليهم السّلام ـ را به ترتيب ذكر كرده و در بين آنها گاهي استدلال ها و بحث هاي اصحاب و اهل بيت پيامبر ـ عليهم السلام ـ را نيز آورده است و در پايان، توقيعات امام عصر ـ عليه السّلام ـ را در پاسخ به سؤالات و مشكلات شيعيان ذكر كرده است.
اين كتاب به همت علماي بزرگوار مثل ملا فتح الله كاشاني، علي بن حسن زواري و عمادين قاري استر آبادي، به فارسي، ترجمه شده است و شرح هايي هم به وسيله ملا فتح الله كاشاني، سيد نعمت الله جزايري (به نام قاطع الحاج) ميرزا ابوالحسن بحراني و سيد احمد بن محمد حسيني مختاري نوشته شده است.
وضعيت نشر:
اين كتاب در يك جلد به زبان عربي توسط نشر مرتضي در مشهد مقدس در سال 1403هـ . ق به چاپ رسيده است.
همچنين اين کتاب با مقدمه استاد جعفر سبحاني، و با تحقيق ابراهيم بهادري و محمد هادي توسط انتشارات اسوه نيز به چاپ رسيده است.
[1] . روضات الجنات، ج 1، ص 64، الاحتجاح، ص 6، اعيان الشيعه، ج 10، ص 143.
منبع:مرکز مطالعات و پژوهش هاي فرهنگي حوزه علميه
/خ